Home » De bijnieren – verdiepingsartikel

Verdiepingsartikel – De bijnieren

Een verdiepingartikel geeft extra informatie over een bepaald onderwerp. Deze pagina gaat in op de bijnieren en waarvoor ze belangrijk zijn. Daarnaast gaat deze pagina in op de hormonen die een rol spelen bij zeldzame bijnieraandoeningen. Een verdiepingsartikel is te herkennen aan het icoon dat rechts is afgebeeld.

De bijnieren

Wat zijn bijnieren?

Bijnieren zijn kleine organen in het lichaam die belangrijke hormonen maken. Ieder mens heeft twee bijnieren, één linker en één rechter bijnier.

Waarom worden bijnieren zo genoemd?

De bijnieren zijn voor het eerst beschreven door Bartholomeo Eustachius in 1563. Hij bestudeerde en tekende het menselijk lichaam heel nauwkeurig. Tijdens zijn onderzoek vond hij twee kleine structuren in de buik. Hij noemde ze “klieren die rusten op de nieren” (Latijnse benaming: glandulae renis incumbentes). Hij wist toen nog niet wat de functie was van deze twee klieren. De bijnieren, zoals we ze nu noemen, zijn dus geen onderdeel van de nieren. Ze liggen er alleen maar in de buurt.

Waar bevinden zich de bijnieren in het lichaam en hoe zien ze eruit?

De bijnieren bevinden zich in de buik. Ze liggen als een soort kapje net boven de nieren. De rechter bijnier is driehoekig van vorm en ligt meestal iets lager dan de linker bijnier. De linker bijnier heeft de vorm van een halve maan. Een bijnier is ongeveer 30 mm breed, 50 mm lang en 10 mm dik. Dit is vergelijkbaar met het laatste kootje van je duim. Een bijnier weegt ongeveer 5 gram.

Hoe is de bijnier opgebouwd?

De bijnier bestaat uit twee delen: een buitenkant (schors of cortex) en een kern (merg of medulla). De bijnier bestaat voor negentig procent uit bijnierschors. De bijnierschors omsluit het bijniermerg volledig.

Wat doet de bijnierschors?

De bijnierschors (cortex) is op zijn beurt weer opgebouwd uit drie lagen. Die lagen noemen we reticularis, fasciculata en glomerulosa. In deze drie lagen worden verschillende hormonen gemaakt. Dit zijn cortisol, aldosteron en de androgenen.

Wat doet het bijniermerg?

Het bijniermerg produceert de hormonen adrenaline en noradrenaline. Adrenaline wordt vrijwel uitsluitend in de bijnier geproduceerd. Noradrenaline wordt vooral geproduceerd door het sympathische zenuwstelsel, een relatief klein deel is afkomstig uit de bijnier.

Hormonen

Wat zijn hormonen?

Hormonen zijn stoffen die door een hormoonproducerend orgaan worden gemaakt en worden afgegeven aan het bloed. Hormonen kunnen boodschappen doorgeven aan andere organen of weefsels in het lichaam die gevoelig zijn voor de werking van hormonen. Een hormoon kan een remmend of juist een stimulerend effect hebben. Zo beïnvloeden hormonen veel verschillende reacties in het lichaam.

Wat is cortisol?

Cortisol is een glucocorticoïd hormoon.

Zonder cortisol kan een mens niet leven. Het heeft belangrijke taken in het lichaam. Het beïnvloedt het slaap-waakritme, het geheugen, het concentratievermogen en de stemming. Daarnaast heeft cortisol invloed op de stofwisseling van suiker, vetten en eiwitten. Zo kan snel voldoende brandstof worden vrijgemaakt als dat nodig is. Cortisol heeft invloed op de werking van hart- en bloedvaten, de botten, de huid, het bindweefsel en spieren en gewrichten. Ook speelt cortisol een belangrijke rol bij het afweersysteem van het lichaam tegen infecties. Cortisol wordt ook wel “stresshormoon” genoemd. Bij lichamelijke of psychische stress neemt de hoeveelheid cortisol in het lichaam normaal gesproken snel toe om te zorgen dat het lichaam de stressvolle situatie te boven komt.

Wat is aldosteron?

Aldosteron is een mineralocorticoïd hormoon.

Aldosteron regelt de zout- en waterhuishouding in het lichaam en houdt zo de bloeddruk op peil. Tijdens de vorming van urine door de nieren zorgt aldosteron voor de uitwisseling van het natrium- en kaliumzout. Natrium wordt meer opgenomen en water volgt, terwijl kalium in de urine terecht komt. Dit leidt tot een toename van het volume van het bloed en dus het stijgen van de bloeddruk.

Wat zijn androgenen?

Androgenen zijn geslachtshormonen.

Androgenen spelen een rol bij de groei en seksuele ontwikkeling van mensen. Een androgeen dat exclusief in de bijnierschors gemaakt wordt, is het hormoon dehydroepiandrosteron (DHEA). Het belang van DHEA voor ons functioneren is nog niet geheel duidelijk. DHEA heeft mogelijk invloed op het immuunsysteem, botten en spieren, de werking van de hersenen en het gedrag en de stofwisseling. In de toekomst zal de rol van de bijnierandrogenen duidelijker worden.

Wat doen adrenaline en noradrenaline?

Adrenaline en noradrenaline zijn zogenaamde stresshormonen die een belangrijke rol spelen bij de acute ‘vlucht-of-vecht’ reactie, die optreedt in geval van een acute levensbedreigende situatie. Deze hormonen zijn verder onder meer betrokken bij de regulatie van de bloeddruk en energiehuishouding (bijv. glucosestofwisseling).

Meer informatie